Zapalenie jamy ustnej wywołuje szereg nieprzyjemnych objawów, takich jak pieczenie, swędzenie czy silny ból. Stany zapalne powstają na skutek urazów mechanicznych, nieprawidłowej higieny jamy ustnej lub przyjmowania niektórych leków. Rozpoznanie przyczyny problemu pozwala wdrożyć odpowiednie leczenie, tym samym przynosząc pacjentowi ulgę.
Zapalenie jamy ustnej – czym jest i jak się objawia?
Stan zapalny w jamie ustnej może przybrać postać ogólnego zaczerwienienia, owrzodzeń, aft, kandydozy, opryszczki, nadżerek, a także występować jako paradontoza- zapalenie przyzębia (tkanek poniżej szyjki zęba, czyli dziąsła, kości). Zapalenie jamy ustnej najczęściej spowodowane jest urazem mechanicznym lub niewłaściwą higieną jamy ustnej czy też współwystępowaniem chorób ogólnoustrojowych (cukrzyca, zaburzenia ze strony układu pokarmowego).
Objawy zapalenia jamy ustnej
Stan zapalny w jamie ustnej może dawać szereg różnych objawów, które mogą obejmować:
- pieczenie,
- swędzenie,
- silny ból,
- trudności z przełykaniem i mówieniem,
- biały nalot na języku.
Przy braku interwencji leczniczej charakterystyczne jest nasilenie objawów wraz z upływem czasu.
Przyczyny zapalenia jamy ustnej
Czynniki predysponujące do rozwoju stanu zapalnego w jamie ustnej to:
- skaleczenie spowodowane przez protezę zębową lub aparat ortodontyczny, lub też urazy powstałe podczas codziennej higieny jamy ustnej, np. nitkowania, szczotkowania,
- niedobory odporności (HIV/AIDS, białaczki),
- niedobory pokarmowe,
- zła higiena jamy ustnej,
- niektóre choroby przewlekłe (cukrzyca, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego),
- palenie papierosów,
- picie alkoholu,
- obecność kamienia nazębnego.
W przypadku nawracających stanów zapalnych istotne jest znalezienie, a następnie wyeliminowanie przyczyny.
Rodzaje zapalenia jamy ustnej
Infekcja jamy ustnej jest pojęciem ogólnym - może być wywołana przez różne czynniki. Sposób leczenia uzależniony jest od postaci choroby i czynnika, który ją wywołał.
- Grzybicze zapalenie jamy ustnej
- Wirusowe zapalenie jamy ustnej
- Kontaktowe zapalenie jamy ustnej
- Aftowe zapalenie jamy ustnej
- Wrzodziejące zapalenie jamy ustnej
Grzybicy jamy ustnej sprzyjają niedobory pokarmowe, antybiotykoterapia, zła higiena jamy ustnej (w szczególności ruchomych uzupełnień protetycznych), a także występowanie chorób zwiększających ryzyko grzybicy jamy ustnej, do których należy np. cukrzyca. Grzybicę, czy też inaczej kandydozę jamy ustnej wywołują grzyby z rodzaju Candida, a podstawowym objawem jest biały nalot na języku i podniebieniu. Pacjenci zauważają też nieprzyjemny zapach z ust, a część z nich boryka się z problemem pękających kącików czy uczuciem suchości i pieczenia jamy ustnej.
Zapalenie jamy ustnej mogą wywoływać wirusy, przy czym najczęściej odpowiada za nie wirus HSV - ten sam, który wywołuje opryszczkę wargową. U pacjentów z aktywnym wirusem obserwujemy zaczerwienienie i obrzęk dziąseł oraz występują liczne nadżerki występujące na podniebieniu, języku i dziąsłach. Taki stan w jamie ustnej nazywamy opryszczkowym zapaleniem jamy ustnej.
Kontaktowe zapalenie jamy ustnej to choroba o podłożu alergicznym. U pacjentów najczęściej występuje uczulenie na składniki produktów do higienizacji - past do zębów, nici dentystycznych, płynów do płukania ust. Uczulać mogą też leki, żywność, substancje znajdujące się w powietrzu, ale przede wszystkim elementy uzupełnień protetycznych, stałych lub ruchomych, w których to najczęstszym czynnikiem alergizującym jest akryl bądź metal. Alergia objawia się miejscowym obrzękiem, bólem i zaczerwienieniem miejsca, które ma/miało kontakt z czynnikiem wywołującym uczulenie.
Nawracające owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej to inaczej zapalenie aftowe. Charakteryzuje się występowaniem owrzodzeń wewnątrz jamy ustnej, jednak choroba ta nie jest zakaźna. Występuje u osób w różnym wieku, statystycznie częściej u kobiet, niż u mężczyzn. Przyczyny pojawiania się aft w jamie ustnej nie są jednoznacznie określone, jednak podejrzewa się, iż główną przyczyną tej dolegliwości są schorzenia układu pokarmowego tkj. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, celiakia, niedobory witaminy B 12. Częstym zjawiskiem jest pojawianie się aft w jamie ustnej jako pierwszy objaw wyżej wymienionych chorób w momencie gdy pacjent nie jest jeszcze ich świadomy. Skłonić ku tej diagnozie może szczególnie nawrotowy charakter zmian.
Zapalenie wrzodziejące pojawia się wskutek zakażenia ran w jamie ustnej, np. tych powstałych wskutek mechanicznego urazu czy też nadkażenia obecnych już w jamie ustnej aft. Charakterystyczny dla owrzodzenia jest utrudniony i długotrwały proces gojenia się ran.
Diagnoza zapalenia jamy ustnej
Ból jamy ustnej skłania pacjentów do wizyty u stomatologa. Odradza się leczenie domowymi sposobami, w szczególności gdy zmiany w jamie ustnej nie goją się po około dwóch lub trzech tygodniach od pojawienia się. Diagnostyka polega na przeprowadzeniu wywiadu, badania fizykalnego i - jeśli to konieczne - wykonaniu badań laboratoryjnych, np. pobrania krwi czy wymazu z jamy ustnej.
Leczenie zapalenia jamy ustnej
Sposób leczenia zależy od czynnika, który wywołał chorobę. Najczęściej stosuje się preparaty działające miejscowo, płukanki i leki przeciwbólowe, jednak lekarz może przepisać silniejsze środki, dostępne wyłącznie na receptę. Ból rany na policzku, podobnie jak ból dziąseł czy podniebienia można zredukować przy użyciu preparatów działających miejscowo. Mają one formę żelu lub sprayu. Nieco bardziej skomplikowaną metodą jest pędzlowanie, stosowane zwłaszcza w przypadku zakażeń grzybiczych.
Leki przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe
W zakażeniach grzybiczych lekiem pierwszego rzutu jest nystatyna. Występuje pod postacią tabletek lub zawiesiny, którą pędzluje się jamę ustną. Jeśli choroba wywołana jest przez wirusy, pomocniczo można stosować leki przeciwwirusowe. Dostępne są bez recepty, a ich celem jest pobudzenie układu odpornościowego do walki z infekcją.
Profilaktyka zapalenia jamy ustnej
W profilaktyce zapalenia jamy ustnej ważne jest przestrzeganie zasad higieny. Warto używać miękkiej szczoteczki, która nie będzie kaleczyła dziąseł. Pomocne są też regularne wizyty u stomatologa za zabieg higienizacji, podczas którego usuwa się kamień nazębny.
Znaczenie higieny jamy ustnej
Niewłaściwa higiena jamy ustnej przyczynia się do gromadzenia się resztek jedzenia na powierzchni zębów. Osad nazębny jest dobrą pożywką dla bakterii i innych drobnoustrojów wywołujących stan zapalny i próchnicę. Pamiętajmy, żeby szczotkować zęby minimum 2 razy dziennie, najlepiej po każdym posiłku, ale w minimalnym odstępie 30 minut po posiłku.
