Każdy dorosły człowiek powinien mieć 32 zęby: 8 zębów siecznych, 4 kły, 8 zębów przedtrzonowych oraz 12 zębów trzonowych. Każdy z nich pełni inne funkcje dlatego też różnią się one kształtem. Zęby sieczne(inaczej siekacze czy jedynki i dwójki) odpowiadają za odcinanie pokarmów, kły (trójki) za odcinanie i rozdrabnianie kęsów a zęby przedtrzonowe (czwórki i piątki) oraz zęby trzonowe (szóstki, siódemki oraz ósemki tzw. zęby mądrości) za miażdżenie.
Są one ustawione w łuku zębowym górnym (w szczęce) i dolnym (w żuchwie). Każdy ząb można podzielić na trzy podstawowe części: koronę – jest to część zęba, którą widzimy w jamie ustnej, korzeń – jest to część zęba usytuowana w kości oraz miejsce łączenia tych dwóch struktur, czyli szyjkę zęba. Korona zęba do szyjki zęba pokryta jest najtwardszą substancją w naszym organizmie, czyli szkliwem.
Szkliwo jest zbudowane z siatki ściśle upakowanych hydroksy- oraz fluoroapatytów, jest nieunaczynione i nieunerwione, dlatego nie czujemy bólu, kiedy rozwija się początkowa próchnica czy podczas ukruszenia się zęba jedynie w obrębie szkliwa. Jego podstawowym zadaniem jest ochrona tkanek znajdujących się w głębi oraz dzięki swojej twardości, umożliwia nam jedzenie wszystkich pokarmów. Po zakończonym rozwoju szkliwa ameloblasty odpowiedzialne za jego rozwój zanikają, czego skutkiem jest brak możliwości odbudowy i regeneracji szkliwa.
Sytuacja wygląda zgoła inaczej kiedy dochodzimy do zębiny, czyli tkanki mieszczącej się poniżej szkliwa. Swoją budową przypomina ona kość i tak jak kość regeneruje się całe życie. Jest bogata w kanaliki zębinowe, które zawierają między innymi włókna nerwowe. Z tego też powodu, kiedy choroba próchnicowa dotknie tej tkanki lub z powodu zaburzeń zgryzowych i patologicznego ścierania szkliwa nie jest ona odpowiednio chroniona, pojawia się ból. Zębina jest również odpowiedzialna za tzw. nadwrażliwość zębów.
Pod zębina, w komorze zęba, leży ostatnia tkanka potocznie nazywana „sercem zęba”, miazga. Ta galaretowata substancja składa się z komórek, nerwów, naczyń krwionośnych i limfatycznych. To dzięki niej ząb żyje i pełni powierzone mu funkcje. Miazga odpowiada za trzy podstawowe aspekty: pełni funkcję czuciową, dzięki czemu my odczuwamy ból, a organizm dostaje sygnał o konieczności walki z zakażeniem, funkcję odżywczą zęba dzięki licznym naczyniom krwionośnym oraz funkcje obronną przed czynnikami patologicznymi z zewnątrz takimi jak próchnica. To właśnie dzięki niej powstają dodatkowe warstwy zębiny izolujące miazgę od toksyn bakteryjnych znajdujących się w ubytku próchnicowym.
Jeżeli chodzi o korzeń, nie jest on pokryty szkliwem jak korona, tylko cementem korzeniowym. Dzięki włóknom, które w niego wnikają, ząb prawidłowo umocowany jest w zębodole i posiada tzw. ruchomość fizjologiczną. Pod cementem znajduje się zębina a dalej miazga mieszcząca się w kanałach korzeniowych. Ilość kanałów korzeniowych jest różna w poszczególnych zębach, co więcej ich liczba różni się też u poszczególnych osób, dlatego zdarza się, że podczas leczenia endodontycznego (tzw. leczenia kanałowego) lekarz znajduje dodatkowe kanały.
Średnio przyjmujemy, że wszystkie zęba sieczne mają jeden kanał i jeden korzeń, tak samo jak kły. Górne pierwsze przedtrzonowce mają dwa korzenie i dwa kanały, dolne natomiast jeden korzeń i jeden kanał. Drugie przedtrzonowce zarówno dolne jak i górne mają jeden kanał i korzeń. Górne pierwsze zęby trzonowe mają trzy korzenie i najczęściej trzy/cztery kanały, dolne natomiast dwa korzenie i trzy kanały. Górne drugie zęby trzonowe mają trzy korzenie i trzy kanały dolne dwa korzenie i trzy kanały. Jeżeli chodzi o trzecie zęby trzonowe ich budowa korzeni oraz liczba kanałów jest tak różna osobniczo, iż ciężko jest stworzyć jakąkolwiek statystykę. Przyjmuje się, iż ze względu na bardzo skomplikowaną budowę oraz bardzo trudny i ograniczony dostęp zębów tych nie leczy się endodontycznie.
Ząb jak każdy narząd naszego organizmu jest niezwykle ważny i należy pamiętać aby zawsze dbać o to, aby utrzymywać go w zdrowiu.
Bibliografia:
- D. Piątkowska: „ Anatomia zębów stałych i stomatologia zachowawcza w ćwiczeniach fantomowych podręcznik dla studentów stomatologii”, Bestom DENTOnet.pl Sp. z o.o.
- https://dentysta.eu/ile-ten-zab-ma-kanalow-a-ile-korzeni